Hoe de nieuwe vispassage Kandia de onderwaterwereld verder helpt
Door de nieuwe vispassage Kandia kunnen vissen gemakkelijk en veilig van het Pannerdensch Kanaal naar het Rijnstrangengebied zwemmen en vice versa. Deze belangrijke verbinding van verschillende wateren herstelt het natuurlijke leefgebied van vissen en bevordert de biodiversiteit, want vissen zijn op hun beurt weer voedsel voor visetende vogels en otters. Zo draagt het bij aan het versterken van de hele natuurlijke keten.
De vispassage, die op 4 juni 2021 officieel wordt geopend, is aangelegd door Waterschap Rijn en IJssel in samenwerking met Rijkswaterstaat.
Sluizen en gemalen zijn net als dammen en stuwen nodig om ons land te beschermen tegen overstromingen. Maar tegelijkertijd maken ze wateren moeilijk bereikbaar voor vissen. Om toch de gewenste verbinding te creëren tussen grote rivieren en regionale wateren, werkten Rijkswaterstaat en de waterschappen de afgelopen decennia samen aan vispassages door het hele land. De vispassage Kandia is een nieuwe mijlpaal. ‘Vissen zwemmen nu zo de Rijnstrangen in, waar ze veilig hun eitjes leggen en larven de kans krijgen om te groeien. Dat is belangrijk voor de biodiversiteit en daarmee ook voor de ecologische waterkwaliteit’, vertelt Margriet Schoor, ecoloog bij Rijkswaterstaat.
Eerlijke kans voor vissen
Maar wat betekent dat eigenlijk, biodiversiteit? ‘Voor de onderwaterwereld en de vissen houdt dat in dat er veel verschillende soorten zijn én blijven’, legt Schoor uit. ‘Niet alleen omdat het zonde is als een soort niet kan voortbestaan, maar vooral omdat alle beestjes en planten samen de natuur maken. Het is normaal dat er af en toe een soort verdwijnt, maar het moet niet te veel worden en vissen moeten een eerlijke kans krijgen. Op dit moment is dat niet het geval in de grote rivieren. Er is weinig begroeiing, sterke stroming en door scheepvaart beweegt het water alle klanten op. Volwassen vissen kunnen zich goed redden in de rivier, die zijn sterk genoeg. Maar de kleintjes worden snel moe en moeten een veilig plekje hebben om uit te rusten én te schuilen tegen roofvissen. Overleven in de grote rivieren is daarom moeilijk voor veel jonge vissen.’
Ruimte voor natuurlijk gedrag
Sommige vissen leggen hun eitjes in stromend water boven grind en zandbodems; dat kan prima in de rivier. Maar een deel van de vissen zoekt juist rustig water op, met veel begroeiing. De Rijnstrangen zijn daar een mooi voorbeeld van. ‘Hier kunnen vissen rustig en beschut hun eitjes leggen, bijvoorbeeld tussen de rietstengels. Roofvissen zoals snoeken en meervallen komen daar niet’, aldus Schoor.
Om beter mee te kunnen bewegen met de natuur moeten vissen zich kunnen verplaatsen tussen verschillende soorten wateren. ‘Bij droogte daalt het waterpeil en dan willen vissen graag naar een diepe rivier toe. Als het koud is, willen ze juist liever naar de ondiepe wateren waar het warmer is. Een vispassage geeft de vissen de ruimte om dit soort natuurlijk gedrag te vertonen.’
Een trap voor vissen
Het hoogteverschil tussen de Rijnstrangen en het Pannerdensch kanaal is zo’n 2 m. De nieuwe vispassage Kandia maakt die hoogte overbrugbaar. De passage heeft een lange slingergoot met 27 zogenaamde kamers. Elke kamer overbrugt een hoogteverschil van 7 cm. Het water stroomt van bovenuit in de goot en gaat via alle kamers naar beneden. ‘Het is een soort trap voor vissen’, legt Schoor uit.
‘Heel geleidelijk, zonder te hoeven springen, zwemmen ze steeds een kamer verder om er uiteindelijk aan de andere kant van de passage weer uit te zwemmen.’ Naast de bouw van de vispassage, is ook het watergebied tussen het kanaal en het gemaal aantrekkelijker gemaakt voor vissen. Hiervoor is één van de oevers ontsteend. Binnenkort wordt ook nog rivierhout geplaatst, waarbij 10 eiken aan de bodem worden verankerd. ‘Dit is schuilgebied voor jonge vis en het trekt extra insectenlarven en andere waterbeestjes aan’, aldus Schoor. ‘En ook dat draagt bij aan een gezonde onderwaterwereld en aan de ecologische waterkwaliteit.’
Samenwerking en verbinding
Waterschap Rijn IJssel is als trekker van het project verantwoordelijk voor de realisatie van vispassage Kandia. Rijkswaterstaat was vooral betrokken bij de planvorming en het ontwerp. Schoor kijkt terug op een fijne samenwerking. ‘Officieel is het waterschap verantwoordelijk voor de Rijnstrangen en Rijkswaterstaat voor het Pannerdensch Kanaal en binnen dit project ging het letterlijk om de verbinding van die wateren. Zo ging het ook in onze samenwerking; we zochten de verbinding op en vulden elkaar aan waar nodig.’
Die verbinding is ook de rode draad in de natuur, benadrukt Schoor. ‘Alles binnen de natuur is van elkaar afhankelijk. Als er bijvoorbeeld geen rupsen meer zijn, hebben de meesjes geen eten. En zonder de bij hebben we straks geen appels meer. Hoe minder soorten dieren en planten er bestaan, hoe kwetsbaarder de natuur wordt. Daarom is biodiversiteit zo belangrijk, ook in de onderwaterwereld. Het draagt positief bij aan de ecologische waterkwaliteit en houdt de natuur sterk en in evenwicht.’
Op dit moment zwemmen de 1e vissen al door de nieuwe vispassage Kandia, want eind maart 2021 is de bouw afgerond. De officiële opening vindt plaats op 4 juni 2021.