Self Supporting Rivier Systeem

Grootschalige maatregelen, zoals Ruimte voor de Rivier, Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water (KRW) hebben geleid tot een veel dynamischer riviersysteem. Dit zorgt er wel voor dat de eisen aan het beheer en onderhoud toenemen. Er komt steeds meer druk te staan op het behalen van de taakstelling van Rijkswaterstaat: droge voeten, schoon water, vlot en veilig verkeer, betrouwbare informatie in een duurzame leefomgeving.

SSRS zoekt naar concrete mogelijkheden en slimme samenwerkingen, om zo tot een betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam beheer van het riviersysteem te komen.

Twee basisprincipes van Self Supporting Rivier Systeem

Voor het self supporting maken van het rivierbeheer gaat SSRS uit van 2 basisprincipes:

• voorkom onderhoudskosten
• zoek naar baten

Het voorkomen van kosten is mogelijk door gebruik te maken van principes als ‘building and maintaining with nature’ en het benutten van ecosysteemdiensten. Dit is het daadwerkelijk bouwen en beheren mét de natuur waarbij we de kracht, diversiteit en dynamiek van het systeem gebruiken in plaats van beperken. Hiervoor is het noodzakelijk om samen te werken met andere partijen, omdat de natuur zich nu eenmaal niets aantrekt van eigendomsgrenzen.

Inzet van de Leerruimte

Om de ontwikkeling en uitvoer van innovaties in het beheer en onderhoud van het riviersysteem te faciliteren, is de Leerruimte gecreëerd. De Leerruimte maakt het mogelijk dat binnen prestatiecontracten ruimte wordt geboden aan innovatie en opdrachtnemers worden gestimuleerd om hieraan mee te werken.

Sinds 2015 wordt de Leerruimte actief ingezet en is standaard opgenomen als annex van de prestatiecontracten van Rijkswaterstaat en is hiermee onderdeel geworden van de werkwijze van Programma’s, Projecten en Onderhoud (PPO). Het concept is een succes en er wordt nu gewerkt aan verdere opschaling, dit neemt PPO (deels) over van regio Oost-Nederland.

De op dit moment enige actieve leerruimte is de Leerruimte SSRS bij prestatiecontract IJssel & Twentekanalen. In overige prestatiecontracten wordt deze annex wel meegegeven, maar niet gebruikt.

De Leerruimte wordt vormgegeven door een samenwerkingsverband bestaande uit Rijkswaterstaat, kennisinstelling Deltares en aannemerscombinatie BAM/Van den Herik. Binnen dit samenwerkingsverband wordt er aan verschillende innovaties gewerkt waarbij continu oog is voor ieders belang. Op de website van Leerruimte SSRS is meer te lezen over de Leerruimte behorende bij dit contract.

Van afval naar grondstof

Het riviersysteem bevat veel natuurlijk kapitaal, dat we momenteel onvoldoende benutten. SSRS kijkt nu vooral naar kansen voor sediment en biomassa.

Op dit moment is er nog geen markt voor een hoogwaardige verwerking van de biomassa uit het terreinbeheer. Het materiaal wordt tot op heden nog gezien als een afvalstof die slechts kan dienen als energiebron voor vergistings- en verbrandingsinstallaties.

Nieuwe technologieën maken het mogelijk de potentie van de biomassa uit terreinbeheer steeds beter te benutten. De biomassa die vrijkomt bij rivierbeheer is voortaan geen afval meer, maar een product dat we kunnen verhandelen. Zo vormt het een inkomstenbron. Vanuit dit idee kunnen we toewerken naar het beter benutten van de al aanwezige biomassa in het riviersysteem.

Het riviersysteem bevat veel natuurlijk kapitaal, dat we momenteel onvoldoende benutten

Biomassa Alliantie

SSRS werkt vanuit haar gedachtengoed samen met andere overheden, andere terreinbeheerders, marktpartijen en plaatselijke ondernemers. Bijvoorbeeld door het sluiten van allianties.

De Biomassa Alliantie is hier een goed voorbeeld van. Binnen deze alliantie hebben terreinbeherende organisaties en kennisinstituten zich verenigd. Deze samenwerking levert schaalvoordeel op, waardoor de deelnemers aan de alliantie gezamenlijk interessant zijn voor partijen die biomassa willen verwerken.

Waarde van Water en Aarde

Vanuit de Biomassa Alliantie is het programma Circulair Terreinbeheer ontstaan. Hierbij is Rijkswaterstaat via het SSRS programma nauw betrokken. Circulair terreinbeheer is een benadering van water- en terreinbeheer waarin de waarde van grondstoffen die vrijkomen bij beheersmaatregelen voorop staat. Deze grondstoffen, zoals biomassa en slib, zijn geen afval, maar natuurlijk kapitaal.

Op 13 maart 2019 werd door Circulair Terreinbeheer, in samenwerking met SSRS en Green Change, een bijeenkomst in Wageningen georganiseerd: de dag van de Waarde van Water en Aarde. Hierbij waren meer dan 100 vertegenwoordigers en belanghebbenden uit alle schakels van de keten van grond- en slibbeheer aanwezig.

De bedoeling van de bijeenkomst was om grote stappen te maken in de transitie naar een beter gebruik van grond en slib. Dit gaat bijvoorbeeld over het aanvullen van grond bij boomtelers met grond uit de uiterwaarden van Rijkswaterstaat. Deze grond wordt momenteel echter niet op de juiste parameters beoordeeld voor deze functie. Er moet dus op een andere manier gekeken worden naar hoe we met dit soort grondstoffen omgaan.

Tijdens de bijeenkomst in Wageningen werden in korte tijd veel verbindingen gemaakt tussen vertegenwoordigers van beleid, kennis, vergunningverlening en handhaving, value cases, bestuur en de 4 circulaire pilots.

Door middel van een serious game ontwikkeld door Green Change konden de verschillende partijen belemmeringen in het circulair maken van sedimentbeheer aangeven bij elkaar. Zo werden de tekortkomingen van het huidige beheer in een dag inzichtelijk en konden er paden worden uitgewerkt om de noodzakelijke transitie te bevorderen.